Inquire about the exhibition: inquiries@alminerech.com
In the late nineteen-eighties Miquel Barceló traveled throughout the West African Dogon Country. During the course of his nomadic wanderings—amidst the immensity of the land, a harsh sun whose rays projected an intensity that enveloped all things—he was struck by the pottery made by local women. There was a miraculous quality to these ceramics, forged in a land seemingly inhospitable to creation. For Barceló, they evoked the passage of time and the transformation of elements, from water to clay, not unlike ancient Andalusian vessels ravaged by time.
Whether in painting, drawing, ceramics, or bronze sculpture, Barceló has continuously experimented with the materials of his art, surfaces and textures, drawing extensively on the earthly materiality of the Mediterranean world of his youth. At the time of the collapse of Franco’s long reign, as he was beginning to find his artistic voice, he created a series of conceptual works that explored the behavior of matter, the elemental, and the effects of decomposition; these early works featured wooden and glass boxes containing decaying foods and other unorthodox, organic materials. Later, he became interested in the process of undermining the act of painting by burning or scratching the surface of his canvases. His ceramics involve transformation and metamorphosis as well, turning the initial object into something else (as Picasso had experimented in Vallauris), a language of exposed cracks and fissures providing an apt metaphor for the ravages of time.
The Shape of Things in Time
In the late nineteen-eighties Miquel Barceló traveled throughout the West African Dogon Country. During the course of his nomadic wanderings—amidst the immensity of the land, a harsh sun whose rays projected an intensity that enveloped all things—he was struck by the pottery made by local women. There was a miraculous quality to these ceramics, forged in a land seemingly inhospitable to creation. For Barceló, they evoked the passage of time and the transformation of elements, from water to clay, not unlike ancient Andalusian vessels ravaged by time.
Whether in painting, drawing, ceramics, or bronze sculpture, Barceló has continuously experimented with the materials of his art, surfaces and textures, drawing extensively on the earthly materiality of the Mediterranean world of his youth. At the time of the collapse of Franco’s long reign, as he was beginning to find his artistic voice, he created a series of conceptual works that explored the behavior of matter, the elemental, and the effects of decomposition; these early works featured wooden and glass boxes containing decaying foods and other unorthodox, organic materials. Later, he became interested in the process of undermining the act of painting by burning or scratching the surface of his canvases. His ceramics involve transformation and metamorphosis as well, turning the initial object into something else (as Picasso had experimented in Vallauris), a language of exposed cracks and fissures providing an apt metaphor for the ravages of time.
It may be commonplace to say that Barceló’s work is suffused by the white and blue water, a palpable sky, the cliffs and caves by the sea: the rich, variegated textures of stalactite cave-forms, abundant fauna and flora, the dry earth of his native Felanitx on the island of Mallorca. The sea, populated by countless creatures—octopus, squid and fish—points to a world marked by flux and transience, affirming the liquidity of solid forms and vice versa. A sense of tactility wedded to transience informs and deforms these works—we encounter each shape in a state of becoming, color modifying color and form modifying form, if only provisionally.
The feeling of communion with nature is borne out of the “discovery of unsuspected relations from one element to another”, as the French poet René Crevel once put it. A stalactite, a broken vessel, an octopus, a stone, the burnt earth, a desertic flower, algae—Barceló studies their color, shape and structure. The veins of a leaf, the intricate grooves of tree-bark, a snail's spiral shell: this vast dictionary of forms is endlessly reproducible, to be salvaged or recreated through growth, repetition or extension.
The ceramics shown at Almine Rech Brussels bear the traces of a process that also constitutes a ritual offering. Barceló has a natural affinity for terracotta and pottery made out of mud. Vessels are shaped, the clay still wet, by the artist’s fingers, hand, palm, and elbows, the gestures leaving visible traces on the ceramics. The artist thus reminds us of ancient, traditional gestures restaged and reinvented. Ritual is not only deeply tied to Barceló’s conception of art, but it offers a means of breaking away from artistic conventions. The work reflects a desire to excavate the fragments of a more or less distant past, shards of memory. As a form of excavation, it aims to reclaim and rewrite the deposits of this past, to salvage fragments. This lost terrain can only be recreated through an act of imagination.
Like the destructive actions alluded to earlier, and not unlike Shiva in the Hindu pantheon, the artist destroys by fire all earthly forms in order that creation can again be affirmed. Knowing that to destroy is to create, all forms and bodily imprints left behind by the artist are, to some extent, provisional. Barceló once declared, “Art emerges like a metaphor of the universe in motion.” By extension, no form created by the artist or, for that matter, perceived by the viewer, is to be accorded the character of a fixed entity. So, while each piece of ceramic has a form, we acknowledge its transitory character, for it has to be integrated into the cycle of becoming—its manifestation will inevitably be followed by silence and rebirth.
The work is the outcome of a precarious equilibrium: between perpetual motion—the cycle of expansion and retraction involved in the making of pottery—and the point of suspension, that brief moment during which the object’s configuration in space has found a moment of stillness, arrested time. The artist temporarily relinquishes his quest for movement in order to become a physical object—akin to a sculpture—in which the passing of time is temporarily halted.
The artist has stated that his works—ceramics, paintings and luminous works on paper—are anything but fully formed in his mind before being produced; their genesis is subject to chance and accident; there is a transmutation of elements in these biomorphic forms, suggesting the transformation of matter characteristic of the sea and its interaction with the soil and sky. The fluidity of such forms also affects our perception of space. Form is achieved through color, as color is given the ability to define both shape and space, including in two-dimensional works. Textures are therefore imbued with a heightened materiality, the result of various deposits of time and memory, thus achieving a sense of what Georges Bataille termed “cosmic excess.”
- Olivier Berggruen
The Shape of Things in Time
À la fin des années quatre-vingt, Miquel Barceló sillonne le pays Dogon, au Mali. Au fil de ses errances nomades à travers ce territoire immense, écrasé par un soleil dont les rayons intenses semblent tout envelopper, il est attiré par les poteries fabriquées par les femmes de la région. Il perçoit une qualité miraculeuse dans ces céramiques, façonnées sur une terre qui semble inhospitalière à toute création. Pour Barceló, elles évoquent le temps qui passe et la transformation des éléments, de l’eau à l’argile, et lui rappellent les anciens récipients andalous ravagés par le temps.
Dans sa peinture, ses dessins, céramiques ou sculptures de bronze, Barceló n’a cessé d’expérimenter avec les matériaux de son art, ses surfaces et textures, en puisant largement dans la matérialité terrienne du monde méditerranéen de sa jeunesse. Alors que le long règne franquiste touche à sa fin et qu’il commence à trouver sa voix artistique, il créé une série d’œuvres conceptuelles explorant le comportement de la matière, les éléments et les effets de la décomposition ; ce premier travail est composé de boîtes en bois ou en verre renfermant des aliments en décomposition et d’autres matières organiques peu conventionnelles. Plus tard, il s’intéresse au processus de destruction dans l’acte de peindre, brûlant et grattant la surface de ses toiles. Ses céramiques aussi parlent de transformation, de métamorphose, en transformant l’objet initial en tout autre chose (comme Picasso l’avait fait à Vallauris), à travers un langage de crevasses et de fissures constituant une métaphore puissante des ravages du temps.
C’est une banalité que de dire que le travail de Barceló est traversé par les flots bleus et blancs, le ciel palpable, les falaises et grottes de la mer - textures riches et bigarrées rappelant les stalactites des cavernes, la faune et la flore abondante ou la terre sèche de Felanitx, son village natal sur l’île de Majorque. La mer, peuplée d’innombrables créatures - poulpes, calamars et poissons - évoque un monde marqué par le fluctuant, le transitoire, en affirmant la liquidité des formes solides et vice-versa. Un sentiment de tactilité associé à la fugacité informe et déforme ces œuvres : chaque forme que l’on découvre est en devenir, la couleur modifie la couleur et la forme modifie la forme, même si ce n’est que provisoirement.
Le sentiment de communion avec la nature naît de la « découverte des rapports insoupçonnés d’un élément à un autre », comme a dit un jour le poète français René Crevel. Une stalactite, un vase brisé, une pieuvre, une pierre, la terre brûlée, une fleur du désert, des algues… Barceló explore leur couleur, leur forme et leur structure. Les nervures d’une feuille, les sillons complexes de l’écorce, la coquille spiralée d’un escargot : ce vaste dictionnaire de formes, reproductible à l’infini, est récupéré ou recréé par excroissance, répétition ou extension.
Les céramiques présentées par la galerie Almine Rech Bruxelles portent les traces d’un processus teinté d’offrandes rituelles. Barceló a développé une affinité naturelle avec la terre cuite et la poterie. Les récipients sont façonnés, argile encore humide, par les doigts, la main, la paume, les coudes de l’artiste ; chaque geste laisse des traces visibles sur la céramique. L’artiste nous rappelle ainsi des gestes ancestraux, retravaillés et réinventés. Le rituel est intimement lié à l’idée que Barceló se fait de l’art, mais il offre également un moyen de rompre avec les conventions artistiques. Son œuvre traduit une volonté de déterrer les fragments d’un passé plus ou moins lointain, des tessons de mémoire. Telle une fouille archéologique, elle cherche à retrouver et à réécrire les dépôts de ce passé, à récupérer ses fragments. Ce terrain perdu ne peut être recréé que par un acte d’invention.
À l’instar des actions destructrices évoquées plus haut, un peu comme le Shiva du panthéon hindou, l’artiste détruit par le feu toutes formes terrestres pour réaffirmer la création. Détruire, c’est créer : toutes les formes et empreintes du corps laissées par l’artiste sont, d’une certaine façon, provisoires. Barceló a dit un jour que « l’art s’impose comme métaphore de l’univers en mouvement ». Par extension, aucune des formes créées par l’artiste - ou même perçue par le spectateur - ne devrait se voir attribuer le caractère d’une entité fixe. Ainsi, même si chaque pièce de céramique a bien une forme, il faut accepter son caractère transitoire, car chacune s’intègre au cycle du devenir : sa manifestation est inévitablement suivie par le silence et la renaissance.
Ce travail est le résultat d’un équilibre précaire entre mouvement perpétuel - le cycle d’expansion et de rétraction propre à la poterie - et point de suspension, ce bref moment pendant lequel la configuration de l’objet dans l’espace trouve un instant d’immobilité qui arrête le temps. L’artiste abandonne provisoirement sa quête du mouvement pour devenir objet physique, semblable à une sculpture, dans lequel le temps est temporairement suspendu.
L’artiste explique que ses œuvres - céramiques, peintures ou œuvres lumineuses sur papier - sont loin d’être pleinement formées dans son esprit avant d’être produites : leur genèse reste soumise au hasard et aux accidents. Une transmutation des éléments s’opère dans ces formes biomorphiques, rappelant la transformation de la matière caractéristique de la mer et son interaction avec la terre et le ciel. La fluidité de ces formes affecte aussi notre perception de l’espace. La forme est obtenue par la couleur, et la couleur a le pouvoir de définir à la fois la forme et l’espace, même dans les œuvres en deux dimensions. Les textures sont donc imprégnées d’une matérialité exacerbée, comme un effet de différents dépôts de temps et de mémoire, donnant ainsi un sens à ce que Georges Bataille appelait « l’excès cosmique ».
- Olivier Berggruen
The Shape of Things in Time
Aan het einde van de jaren 1980 reisde Miquel Barceló door het land van de Dogon in West-Afrika. Tijdens zijn nomadische wandelingen in dit onmetelijke gebied, onder de felle zon met intense stralen die alles leken te omhullen, werd hij getroffen door het aardewerk dat lokale vrouwen maakten. Er was iets wonderbaarlijks aan dit keramiek, vervaardigd in een land dat vijandig leek te staan tegenover scheppend werk. Het deed Barcélo denken aan het verstrijken van de tijd en aan de transformatie van elementen, van water naar klei, zoals Andalusisch vaatwerk dat is aangetast door de tand des tijds.
In zijn schilderijen, tekeningen, aardewerk en bronzen sculpturen is Barceló voortdurend blijven experimenteren met oppervlakken, structuren en de materialen van zijn kunst, waarbij hij zich steeds liet inspireren door de aardse materialiteit van de mediterrane wereld uit zijn jeugd. Toen het rijk van Franco ineenstortte en Barceló zijn artistieke stem begon te vinden, maakte hij een reeks conceptuele werken waarin hij het gedrag van materie, het elementaire en de gevolgen van ontbinding verkende; deze vroege werken bevatten houten en glazen kisten met rottend voedsel en andere onorthodoxe organische materialen. Later kreeg hij belangstelling voor het ondermijnen van de schilderkunst door het oppervlak van zijn doeken te verbranden of bekrassen. Zijn aardewerk gaat ook over transformatie en metamorfose, waarbij het oorspronkelijke voorwerp in iets anders verandert (zoals Picasso ondervond in Vallauris). Barceló gebruikt een taal van blootliggende barsten en scheuren als treffende metafoor voor de tand van de tijd.
Het is misschien overbodig om te vermelden dat het werk van Barceló wordt overspoeld door wit en blauw water, een tastbare hemel, de kliffen en grotten bij de zee: de rijke en veelkleurige texturen van druipsteengrotten, uitbundige flora en fauna, de droge aarde van zijn geboorteplaats Felanitx op het eiland Mallorca. De zee, bevolkt door ontelbare wezens zoals octopussen, inktvissen en vissen, verwijst naar een wereld die wordt gekenmerkt door constante verandering en vergankelijkheid. Het bevestigt de vloeibaarheid van vaste vormen, en omgekeerd. Een gevoelssensatie die gepaard gaat met vergankelijkheid verrijkt en vervormt deze werken. We ontdekken de vorm in een toestand van wording, met kleurveranderende kleur en vormveranderende vorm, al is dit steeds tijdelijk.
Het gevoel van gemeenschap met de natuur vloeit voort uit de "ontdekking van onvermoede relaties tussen het ene en het andere element," zoals de Franse dichter René Crevel het ooit beschreef. Een stalactiet, een gebroken vaas, een octopus, een steen, de verbrande aarde, een woestijnbloem, algen – Barceló bestudeert hun kleur, vorm en structuur. De aderen van een blad, de complexe groeven in boomschors, het spiraalvormige huis van een slak: deze uitgebreide encyclopedie van vormen is eindeloos reproduceerbaar, om te worden gered of herschapen door groei, herhaling of uitbreiding.
Het keramiek dat wordt tentoongesteld bij Almine Rech Brussel draagt de sporen van een proces dat ook een ritueel offer is. Barceló heeft een natuurlijke affiniteit met terracotta en aardewerk van leem. Terwijl de klei nog nat is, worden de voorwerpen gevormd door de vingers, handen, handpalmen en ellebogen van de kunstenaar, handelingen die zichtbare sporen op het keramiek achterlaten. Zo herinnert Barceló ons aan oeroude, traditionele gebaren, opnieuw uitgevoerd en heruitgevonden. Rituelen zijn niet alleen nauw verbonden met Barceló's opvatting van kunst, maar zijn ook een manier om te breken met artistieke conventies. Het werk ademt de wens om de fragmenten van een meer of minder ver verleden op te graven, scherven van herinnering. Als vorm van opgraving heeft het als doel de neerslag van dit verleden terug te winnen en te herschrijven, zodat fragmenten worden gered. Het verloren terrein kan slechts worden herschapen door een daad van verbeelding.
Zoals de destructieve handelingen die eerder zijn genoemd, en niet veel anders dan Shiva in de godenwereld van het hindoeïsme, vernietigt de kunstenaar alle aardse vormen met vuur om herschepping mogelijk te maken. In de wetenschap dat vernietigen gelijk staat aan scheppen, zijn alle vormen en lichaamsafdrukken die de kunstenaar achterlaat – tot op zekere hoogte – voorlopig. Barceló zei ooit: "Kunst ontstaat als een metafoor van het universum in beweging." Als we die gedachtegang volgen, kan geen enkele vorm die de kunstenaar maakt of die de toeschouwer waarneemt ooit het karakter van een vaste entiteit krijgen. Dus hoewel elk keramisch voorwerp een vorm heeft, erkennen we zijn voorbijgaande karakter. Het moet immers geïntegreerd worden in de cyclus van wording: zijn manifestatie wordt onvermijdelijk gevolgd door stilte en wedergeboorte.
Het werk is de uitkomst van een precair evenwicht: tussen eeuwige beweging – de cyclus van uitzetting en inkrimping die kenmerkend is voor het maken van aardewerk –en het punt van stilstand, een kort ogenblik waarin de verschijning van het voorwerp in de ruimte een moment van roerloosheid, van stilstaande tijd heeft gevonden. De kunstenaar staakt eventjes zijn zoektocht naar beweging om een fysiek voorwerp te worden, vergelijkbaar met een beeldhouwwerk, waarin het verstrijken van de tijd kortstondig tot stilstand komt.
Barceló heeft gezegd dat zijn werken–keramiek, schilderijen en lichte kunstwerken op papier –nog niet definitief gevormd zijn in zijn geest voordat hij ze produceert. Hun ontstaan is onderhevig aan verandering en toeval; er vindt een vormverandering van elementen plaats in deze biomorfe vormen. Zo suggereert de kunstenaar de transformatie van materiaal op een manier die karakteristiek is voor de zee en haar interactie met de bodem en de lucht. De vloeibaarheid van die vormen beïnvloedt ook onze perceptie van ruimte. Vorm wordt gerealiseerd door het gebruik van kleur, want kleur heeft het vermogen zowel vorm als ruimte te definiëren, ook in tweedimensionale werken. Dit betekent dat structuren doordrongen zijn van een versterkte materialiteit, die het resultaat is van diverse bezinksels van tijd en herinnering. Zo ontstaat een gevoel voor wat de Franse schrijver Georges Bataille het 'kosmisch overschot' noemde.
- Olivier Berggruen