Inquire about the exhibition: inquiries@alminerech.com
The gallery is open from 11 am until 7 pm.
Ted Pim once watched a nature documentary where a tree fell in a forest. In the film, he saw the repercussions, how the fauna and flora on the forest floor struggled, climbing over each other in an attempt to get to the light. ‘That is how I see my flower paintings’, he explains: that underneath – or as part of – the beauty of the paintings, is this dark overtone.
Of course, Pim’s paintings are inspired by the old masters. In his studio, printed images of Dutch seventeenth century and Italian Renaissance paintings, among others, are tacked to the walls next to the canvases he is working on. Each painting can have a number of sources, so a floral work could be inspired by a Dutch Golden Age canvas and a dress from a contemporary fashion shoot can end up as the garb of one of Pim’s figures, looking contemporary and Renaissance at once. This mix of high art and mass produced imagery is in keeping with Pim’s work, where references, direct quotations, source imagery, stories and personal associations meet. He builds singular paintings from multiple art historical sources, and the result is a personal vision, where, Pim says, he constructs his own reality.
These diverse reference points are at times easier to recognise than others. The starting point for this show was the triptych, in which the Madonna and Child Pim paints are a direct quotation from Raphael’s c.1506 painting of Mary, Christ and the infant John the Baptist, known as the Madonna of the Goldfinch (because John the Baptist holds and shows the little bird to Jesus, who touches it gently). Pim was raised Catholic, in Belfast. Though he is no longer religious, the images he saw in church in his childhood have fed into and inspired his artwork: ‘I'm still fascinated by the extravagance of it all, the gold, the Baroque paintings, the feeling of awe when you enter a grand chapel’. Raphael’s numerous representations of the Madonna are some of the most iconic imagery created in the religion.
Ted Pim once watched a nature documentary where a tree fell in a forest. In the film, he saw the repercussions, how the fauna and flora on the forest floor struggled, climbing over each other in an attempt to get to the light. ‘That is how I see my flower paintings’, he explains: that underneath – or as part of – the beauty of the paintings, is this dark overtone.
Of course, Pim’s paintings are inspired by the old masters. In his studio, printed images of Dutch seventeenth century and Italian Renaissance paintings, among others, are tacked to the walls next to the canvases he is working on. Each painting can have a number of sources, so a floral work could be inspired by a Dutch Golden Age canvas and a dress from a contemporary fashion shoot can end up as the garb of one of Pim’s figures, looking contemporary and Renaissance at once. This mix of high art and mass produced imagery is in keeping with Pim’s work, where references, direct quotations, source imagery, stories and personal associations meet. He builds singular paintings from multiple art historical sources, and the result is a personal vision, where, Pim says, he constructs his own reality.
These diverse reference points are at times easier to recognise than others. The starting point for this show was the triptych, in which the Madonna and Child Pim paints are a direct quotation from Raphael’s c.1506 painting of Mary, Christ and the infant John the Baptist, known as the Madonna of the Goldfinch (because John the Baptist holds and shows the little bird to Jesus, who touches it gently). Pim was raised Catholic, in Belfast. Though he is no longer religious, the images he saw in church in his childhood have fed into and inspired his artwork: ‘I'm still fascinated by the extravagance of it all, the gold, the Baroque paintings, the feeling of awe when you enter a grand chapel’. Raphael’s numerous representations of the Madonna are some of the most iconic imagery created in the religion.
But the triptych also shows another kind of world-making – it is the result of working with artificial intelligence. When Pim was invited by an artificial intelligence company to imagine how his art practice could be informed by working with AI, he gave the software descriptions, a list of words that describe some of the things in his paintings, and the result was new source imagery he could incorporate. His last series of paintings had a palette inspired by Disney movies, and the AI read the Raphael Madonna, Child and St John the Baptist as Disney characters. It also created the arched forest background in which Pim’s Madonna is nestled. It immediately reminded Pim of Mass rocks, the gathering places in nature where Irish Catholics, who were banned from practising their faith following the English conquest of Ireland, would meet to say Mass, using rocks for altars.
Pim’s Madonna has three arms. On the third hand is a ‘lovers’ eye’ – a late eighteenth-century fad for miniatures with an image of one’s lover’s eye, which began with King George IV, who sent a miniature of his eye to the woman he was courting, Maria Anne Fitzherbert, whom he could not marry because she was a twice-widowed Catholic.
King George IV also wore a brooch with Fitzherbert’s eye on it, a small sign of devotion that became widespread across high society in England for half a century, then disappeared. Other eyes appear throughout Pim’s recent paintings: unfamiliar in a contemporary context, when their story is told they present a new haunting intimacy to the exhibition. A companion piece to the triptych shows a double-headed swan in a forest reminiscent in shade and colour of the arch of trees the Madonna inhabits in the triptych. The swan appears often in Pim’s work, a reference to numerous myths. In Celtic mythology, a familiar tale that Pim would have heard as a child, tells of the four beautiful children of
King Lir, who were so beloved by their father that their jealous stepmother cast a spell on them, turning them into four white swans. Swans also appear in Ovid’s Metamorphoses – twice. Zeus comes as a swan to Leda, the Queen of Sparta and wife of Tyndareus, and has her. And King Cycnus of Aetolia punished the young man who was devoted to him, Phylius, by throwing him off a cliff, only to watch as Phylius transforms into a swan and flies away.
Ovid’s poem recounts numerous instances of metamorphosis and shapeshifting and they are the reason and the result of violence. A new shape can save – like Phylius, or like Daphne, who turns into a tree when she escapes Apollo who chases her against her wishes. A new shape can also be a form of violence (Zeus becomes a swan, a bull when he abducts Europa, a bird with his wife Hera) or a punishment when humans were cast into stones, objects, animals and fauna in retribution for angering the gods. Something is not what it seems and stories are multiple. The shapeshifting of the children of Lir becomes a foundation for Swan Lake and multiple representations of Leda exist throughout the history of art. We tell these stories over and over again, and they become more beautiful and haunting with the telling.
Like a two-headed swan, like a single eye sent to a loved one, like a third arm and like the world we live in: affecting, memorable, chaotic. And then we see something in it all, and we try to reflect it, explain it, through narrative and image and art. Leda was famous for her good looks and her daughter by Zeus was Helen of Troy, who said to have been the most beautiful woman in the world. Again: beauty emerges from violence. Look in the back of the compositions of Pim’s floral paintings and see – the struggle is there. What is in the back attempts to come to the forefront, what is ahead suppresses
what’s behind. It doesn’t make it any less beautiful, or any less violent. And that makes it very, very real.
– Orit Gat, writer and art critic.
Un jour, Ted Pim tombe sur un documentaire nature où l’on voit un arbre tomber dans la forêt. Il en perçoit tout de suite les répercussions, la façon dont la faune et la flore au sol doivent se battre, parfois se grimper dessus pour tenter d’atteindre la lumière. « C’est comme cela que j’envisage mes peintures de fleurs », explique-t-il : sous la beauté des peintures - ou dans leur beauté elle-même – on trouve une part d’ombre.
La peinture de Pim est évidemment inspirée par les vieux maîtres. Dans son atelier, par exemple, des reproductions de tableaux hollandais du XVIIe siècle ou de la Renaissance italienne sont punaisées aux murs près des toiles sur lesquelles il travaille. Chaque tableau pourra avoir plusieurs sources, de sorte qu’une œuvre florale peut s’inspirer d’une toile de l’âge d’or hollandais, alors qu’une robe tirée d’une photo de mode récente peut devenir le costume d’une des figures de Pim, à la fois contemporaine et Renaissance. Ce mélange de grand art et d’iconographie de masse est parfaitement cohérent avec le travail de Pim, qui fait se rencontrer références, citations directes, images sources, histoires et associations personnelles. Il construit ses peintures singulières à partir de multiples sources issues de l’histoire de l’art ; il en résulte une vision personnelle qui, explique l’artiste, lui permet de construire sa propre réalité.
Certaines de ces références sont plus faciles à identifier que d’autres. L’exposition s’ouvre sur un triptyque où la Vierge à l’enfant que Pim dépeint est un hommage très direct à une toile de Raphaël (vers 1506) représentant Marie, l’enfant Jésus et Saint Jean-Baptiste enfant, baptisée Vierge au chardonneret (on y voit Jean-Baptiste tenir un petit oiseau et le montrer à Jésus, qui le touche délicatement). Pim a grandi à Belfast dans la foi catholique. Même s’il n’est plus croyant, les images qu’il a vues enfant dans les églises ont nourri et inspiré son travail : « Je reste fasciné par l’extravagance de tout cela : les ors, les peintures baroques, l’émerveillement quand on pénètre dans un sanctuaire grandiose ». Les nombreuses représentations de la Vierge que l’on doit à Raphaël sont parmi les plus emblématiques de l’art religieux. Mais ici, le triptyque témoigne aussi d’un autre type de fabrication du monde, car il est le résultat d’un travail avec l’intelligence artificielle.
Invité par une entreprise d’intelligence artificielle à imaginer comment sa pratique artistique pourrait être informée par l’IA, Pim a alimenté le logiciel en descriptions et en mots-clés décrivant certains éléments de ses tableaux. Il en est ressorti de nouvelles sources iconographiques qu’il a pu intégrer à son travail. Sa dernière série de peintures fait appel à une palette inspirée par les films Disney : l’IA y a donc vu la Vierge, l’Enfant et le Saint Jean-Baptiste de Raphaël en personnages Disney. Elle a aussi créé le fond en voute boisée qui abrite la Vierge de Pim. Le résultat lui a tout de suite rappelé les Mass Rocks, lieux de plein air où les catholiques irlandais, interdits de culte après la conquête anglaise, se
réunissaient pour célébrer la messe autour de rochers servant d’autels.
La Vierge de Pim a trois bras. Sur sa troisième main, on découvre un « œil d’amour », miniature figurant l’œil de l’être aimé. C’est à la fin du XVIIIe siècle que le roi Georges IV fit faire une miniature de son œil pour sa maîtresse Maria Anne Fitzherbert, qu’il ne pouvait épouser car elle était catholique et deux fois veuve. De même, le roi portait sur lui une broche figurant l’œil de Fitzherbert, petit signe de dévotion dont la mode s’est répandue dans la haute société anglaise avant de disparaitre un demi-siècle plus tard. On trouve d’autres yeux dans certaines des toiles récentes de Pim : ils paraissent mystérieux dans un contexte contemporain, mais lorsqu’on connait leur histoire, ils confèrent à l’exposition une intimité inédite et fascinante.
À proximité du triptyque, on découvre une toile figurant un cygne à deux têtes dans une forêt dont les ombres et couleurs rappellent l’arche boisée qu’habite la Vierge du triptyque. Le cygne apparaît souvent dans l’œuvre de Pim, en référence à de nombreux mythes. Dans la mythologie celtique, un conte bien connu - que Pim a dû entendre dans son enfance - raconte l’histoire des quatre beaux enfants du roi Lir, que leur père aimant tant qu’une belle-mère jalouse leur jeta un sort, les transformant en quatre cygnes blancs. Le cygne figure aussi à deux reprises dans les Métamorphoses d’Ovide. Zeus apparait sous la forme d’un cygne à Léda, reine de Sparte et épouse de Tyndare, et la possède ; et le roi Cycnus d’Étolie punit Phylius, jeune homme qui lui était dévoué, en le précipitant d’une falaise : il le voit se transformer en cygne et prendre son envol.
Les innombrables métamorphoses et transformations que décrit Ovide dans son poème sont tantôt la cause, tantôt le résultat de la violence. Une nouvelle forme peut sauver – c’est le cas pour Phylius, ou pour Daphné, transformée en laurier pour échapper aux assiduités d’Apollon. Une nouvelle forme peut aussi constituer une violence (Zeus devient cygne, taureau lorsqu’il enlève Europe, oiseau avec son épouse Héra) ou une punition quand les humains sont transformés en pierre, en objets ou en animaux pour avoir osé provoquer la colère des dieux. Les choses ne sont pas ce qu’elles paraissent, les histoires sont multiples. La métamorphose des enfants de Lir a inspiré Le Lac des cygnes ; on ne compte plus les représentations de Léda à travers l’histoire de l’art. On raconte ces histoires encore et
toujours : récit après récit, elles deviennent plus belles, plus obsédantes. Comme un cygne bicéphale, comme un œil unique adressé à l’être aimé, comme un troisième bras, comme le monde dans lequel nous vivons : émouvantes, mémorables, chaotiques histoires. Et on décèle quelque chose dans tout cela, on tente de le refléter, de l’expliquer à travers le récit, l’image, l’art.
Léda était connue pour sa grande beauté ; la fille qu’elle eut avec Zeus n’est autre qu’Hélène de Troie, que l’on disait être la plus belle femme du monde. Ici encore, la beauté émerge de la violence. Regardez le fond des compositions florales de Pim et vous le constaterez : le conflit est bien présent. Ce qui est dans le fond tente de venir au premier plan, ce qui est devant réprime ce qui est derrière. Ce n’est pour autant ni moins beau, ni moins violent. C’est tout simplement très, très réel.
— Orit Gat, écrivain et critique d'art
Ted Pim keek ooit naar een natuurdocumentaire waarin een boom omviel in een bos. In
deze film zag hij wat de gevolgen waren, hoe moeilijk de flora en fauna op de bosbodem het
hadden, hoe ze over elkaar klommen om het licht te bereiken. “Zo kijk ik ook naar mijn
bloemenschilderijen”, legt hij uit. “Deze donkere boventoon schuilt onder de schoonheid
van de schilderijen, of is er onderdeel van.”
Uiteraard zijn de schilderijen van Pim geïnspireerd door de oude meesters. In zijn studio
zijn gedrukte afbeeldingen van onder andere Nederlandse 17e-eeuwse en Italiaanse
renaissanceschilderijen aan de muren bevestigd, naast de doeken waar hij aan werkt. Elk
schilderij kan een aantal bronnen hebben, dus een bloemenwerk kan zijn geïnspireerd op
een Nederlands schilderij uit de Gouden Eeuw en een jurk uit een hedendaagse modeshoot
kan eindigen als het gewaad van een van Pims figuren, voor een uitstraling die zowel
eigentijds als renaissancistisch is. Deze mix van hoge kunst en massaal geproduceerde
beelden past bij het werk van Pim, waarin verwijzingen, directe aanhalingen, bronbeelden,
verhalen en persoonlijke associaties bijeenkomen. Hij bouwt bijzondere schilderijen op basis
van meerdere kunsthistorische bronnen, en het resultaat is een persoonlijke visie waarin hij,
zegt Pim, zijn eigen werkelijkheid construeert.
Deze diverse referentiepunten zijn soms gemakkelijk te herkennen, soms is dat het
moeilijker. Het uitgangspunt voor deze tentoonstelling was het drieluik waarin Pim de
Madonna met Kind schildert, rechtstreeks op basis van het schilderij van Maria, Christus en
de jonge Johannes de Doper van Rafaël uit 1506 dat bekendstaat als Madonna met de
distelvink (omdat Johannes de Doper het vogeltje aan Jezus laat zien, die het voorzichtig
aanraakt). Pim heeft een katholieke opvoeding gehad, in Belfast. Hoewel hij niet gelovig
meer is, hebben de beelden die hij als kind in de kerk zag zijn kunst gevoed en geïnspireerd.
“Ik ben nog steeds gefascineerd door de extravagantie van dat alles, het goud, de barokke
schilderijen, het gevoel van ontzag als je een grote kapel binnenkomt.” Rafaëls talrijke
voorstellingen van de Madonna behoren tot de meest iconische beelden van het
christendom. Maar het drieluik toont ook een ander type schepping: het is het resultaat van
werken met kunstmatige intelligentie.
Toen Pim door een AI-bedrijf werd uitgenodigd om zich voor te stellen hoe hij AI zou
kunnen toepassen in zijn kunstpraktijk, gaf hij de software beschrijvingen, een lijst met
woorden die bepaalde elementen in zijn schilderijen beschrijven, en het resultaat was een
nieuwe reeks bronafbeeldingen die hij kon verwerken. Voor zijn laatste serie schilderijen
gebruikte hij een palet dat geïnspireerd was op Disneyfilms, en de AI interpreteerde de
Madonna, het Kind en Johannes de Doper als Disney-personages. Ook maakte het de
gebogen bosachtergrond waarin de Madonna van Pim genesteld is. Het deed Pim
onmiddellijk denken aan ‘Mass rocks’, de ontmoetingsplaatsen in de natuur waar Ierse
katholieken, die hun geloof niet meer mochten beoefenen na de Engelse verovering van
Ierland, elkaar ontmoetten voor de mis, waarbij ze rotsen als altaar gebruikten.
De Madonna van Pim heeft drie armen. Op de derde hand is een ‘lovers’ eye’ te zien. Dit
was een rage aan het einde van de achttiende eeuw, toen men miniaturen liet maken van het
oog van een geliefde of familielid. Het begon met koning George IV, die een
miniatuurafbeelding van zijn oog stuurde naar de vrouw die hij het hof maakte, Maria Anne
Fitzherbert, met wie hij niet kon trouwen omdat ze katholiek en tweevoudig weduwe was.
Koning George IV droeg ook een broche met het oog van Fitzherbert erop, een klein teken
van toewijding dat een halve eeuw lang wijdverbreid was in de Engelse hogere kringen en
toen verdween. Ook in andere recente schilderijen van Pim verschijnen ogen: hoewel ze in
een hedendaagse context niet vertrouwd zijn, voegen ze een nieuwe, beklemmende
intimiteit aan de tentoonstelling toe wanneer hun verhaal wordt verteld.
Een begeleidend werk bij het drieluik toont een tweekoppige zwaan in een bos, dat qua
schaduw en kleur doet denken aan de boog van bomen die de Madonna omringt in het
drieluik. De zwaan komt vaak terug in het werk van Pim, een verwijzing naar vele mythes.
In de Keltische mythologie is er een bekend sprookje, dat Pim waarschijnlijk als kind heeft gehoord. Het gaat over de vier prachtige kinderen van Koning Lir, die zo geliefd waren bij
hun vader dat hun jaloerse stiefmoeder hen via een toverspreuk in vier witte zwanen
veranderde. Zwanen verschijnen ook in de Metamorfosen van Ovidius, twee keer zelfs. Zeus
veranderde zichzelf in een zwaan en slaagde er op die manier in om Leda te verleiden,
koningin van Sparta en echtgenote van Tyndareus. En koning Cycnus van Aetolië bestrafte
de jonge man die hem was toegewijd, Phylius, door hem van een klif te gooien, waarna
Phylius in een zwaan veranderde en wegvloog.
Het gedicht van Ovidius verhaalt over vele metamorfosen en gedaanteverwisselingen, als
reden of als gevolg van geweld. Een nieuwe vorm kan redden, zoals Phylius of zoals
Daphne, die in een boom verandert en zo ontsnapt aan Apollo die haar tegen haar wil
achtervolgt. Een nieuwe vorm kan ook geweld inhouden (Zeus wordt een zwaan, een stier
wanneer hij Europa ontvoert, een vogel bij zijn vrouw Hera) of een bestraffing waarbij
mensen worden veranderd in stenen, voorwerpen, dieren en fauna als straf omdat ze de
goden boos hebben gemaakt. Niet alles is wat het lijkt, er zijn meerdere verhalen. De
gedaanteveranderingen van de kinderen van Lir vormden de basis voor het Zwanenmeer en
de geschiedenis van de kunst is Leda veelvuldig afgebeeld. We vertellen deze verhalen steeds
opnieuw, en ze worden mooier en angstaanjagender naarmate ze vaker worden verteld. Als
een tweekoppige zwaan, als een oog dat naar een geliefde wordt gestuurd, als een derde arm
en als de wereld waarin we leven: ontroerend, gedenkwaardig, chaotisch. En dan zien we er
iets in, en we proberen het uit te beelden, uit te leggen, via verhalen en beelden en kunst.
Leda was beroemd om haar knappe uiterlijk en de dochter die ze kreeg van Zeus was
Helena van Troje, naar verluidt de mooiste vrouw ter wereld. Opnieuw is schoonheid het
gevolg van geweld. Kijk goed naar de composities van Pim’s bloemenschilderijen en zie: de
worsteling is aanwezig. Wat op de achtergrond is, probeert naar voren te komen, wat op de
voorgrond is, verdrukt wat erachter ligt. Dit maakt het niet minder mooi, of minder
gewelddadig. En dat maakt het ongelooflijk echt.
– Orit Gat, writer and art critic.