Kim Tschang-Yeul L'origine du vide

Almine Rech Brussels is pleased to present 'L'origine du vide,' Kim Tschang-Yeul's third solo exhibition with the gallery, on view from March 14 to April 12, 2025.

Kim Tschang-Yeul has a history rife with struggle and exile. When he was only 15, he escaped his village in North Korea by night. He never saw his family again, including his beloved grandfather, who founded the village school and inspired him to be an artist and whose fate he never learned. Forced to serve in the army against the communists, the artist saw his friends perish and almost died at the front himself. Civil war and exile left deep wounds.

Influenced by postwar Korean art movements, for fifty years Kim Tschang-Yeul developed a remarkable oeuvre that is absolutely unique and focused on a single theme: water droplets. These droplets are not just the expression of an Asian sensibility connected to nature and the spirituality of Zen or Taoism. They also represent a process of purification, an effort to transform the trauma of war. The water droplet is not simply a void, but a still visible form of this original void, which will end up disappearing into the canvas, leaving behind a space of silence and light.

While Kim Tschang-Yeul’s work evokes tranquility, its apparent serenity is the result of a long process of transmutation. At the very beginning of his career, the artist’s Informal paintings expressed his obsession with bodily matter and fluids, themes that crystallized horror, violence, and war. Gradually, as seen in his sketchbooks as well as his most accomplished paintings, this visceral matter was transformed into a water droplet. Kim’s admiration for Francis Bacon, a virtuoso of representing flesh and wounds, emphasizes this duality: while Bacon exposed the violence of the world head-on, Kim Tschang-Yeul absorbed it and dissolved it in the theme of the water droplet. This contrast reveals all the ambiguity of his work.

Kim Tschang-Yeul painted hundreds of thousands of water droplets, all the same and all different. Like an illusionist, with some variations in format and media, he developed an oeuvre of systematic precision that is uniquely focused. These drops of water are also a sign of his inner process, with each delicate, transparent droplet carrying within it the weight of his past and his suffering. In their infinite repetition, these water drops are an eloquent demonstration of Kim Tschang-Yeul’s rigor and the precise attention to shadow and light in his work.

After 1971, he made no other kind of art. “This is what I must do,” he said at the press conference at the opening of the museum in South Korea devoted to his work. He noted that these droplets have “no meaning,” which also applies to the infinite repetition of this theme for fifty years. But while they have no explicit meaning, they are nevertheless a way for the artist to “live without fear” and to “purify” his soul of the horrors of the past. For Kim Tschang-Yeul, this quest for serenity meant easing his anguish by creating a void that was necessary for surviving the war and the wounds of the past.

The truth about the artist oscillates with the same variety as the water droplets that appeared over the years. Residing mainly in Paris, he was polite, reserved, and solitary. He liked to quote the monk Bodhidharma and was a great admirer of the work of both Lao Tzu and Jean-Paul Sartre. He could be as silent as a sphinx. But behind this apparent tranquility lay an obsession with horror and suffering that haunted him his entire life.

The artist’s rare personal revelations show that these droplets served to “ease the anguish” of a life that was “uselessly complicated” and to “live without fear.” They are a metaphor for a process of transmutation, where the thick, viscous matter of bodily fluids that he explored in his sketchbooks gradually became a weightless, translucent drop of water. This process of transforming matter into something light and delicate reflects the Taoist search for the natural human state, flowing and adaptable like water.

Kim Tschang-Yeul’s work, at the boundary of dolorism and a form of mysticism, is both masterful and mysterious. The water droplet is not entirely a void; it is its still visible form, before disappearing into the canvas like a spot, and then leaving only the empty canvas. According to Kim, the empty canvas itself represents this original void that we find in Buddhism and Taoism: a void that, instead of nothingness, represents a potential opening to transformation, to the immensity of the invisible.

— Louma Salamé, Director of the Boghossian Foundation

Almine Rech Bruxelles a le plaisir de présenter 'L'origine du vide', la troisième exposition personnelle de Kim
Tschang-Yeul à la galerie, du 14 mars au 12 avril 2025.

Kim Tschang-Yeul a un parcours constitué de combats et d’exils multiples. Alors qu’il n’a que 15 ans, il fuit, de nuit, son village natal en Corée du Nord. Il ne revoit jamais sa famille, et notamment son cher grand-père, qui a fondé l’école du village, inspiré sa vocation, et dont il a perdu la trace. Enrôlé par la suite, de force, contre les communistes, l’artiste voit ses amis disparaître et manque de mourir au front. La guerre civile et l’exil vont marquer inévitablement l’homme.

Héritier des mouvements d'après-guerre coréens, Kim Tschang-Yeul a développé pendant cinquante ans une œuvre absolument unique, remarquable, concentrée autour d’un seul motif : la goutte d’eau. Ces gouttes ne sont pas simplement une expression d’une sensibilité asiatique liée à la Nature et aux spiritualités comme le zen et le taoïsme. Elles incarnent aussi un processus de purification, un travail de transformation du trauma de la guerre. La goutte d'eau, en effet, n'est pas un simple vide, mais une forme encore visible de ce vide originel, qui finira par disparaître dans la toile, laissant place à un espace de silence et de lumière.

Si l’œuvre de Kim Tschang-Yeul évoque la quiétude, son apparente sérénité est le résultat d’un long processus de transmutation. Dans les premières années de sa carrière, ses oeuvres informelles expriment l’obsession du peintre pour les matières et les fluides corporels, autant de motifs qui cristallisent l’horreur, la violence, et la guerre. Peu à peu, comme en témoignent aussi bien ses carnets de croquis que ses toiles les plus abouties, cette matière viscérale se transforme en goutte d’eau. Son admiration pour Francis Bacon, maître de la représentation de la chair et de la blessure, souligne cette dualité : là où Bacon expose la violence du monde de façon frontale, Kim Tschang-Yeul l’absorbe et la dissout dans le motif de la goutte d'eau. Ce contraste révèle toute l’ambiguïté de son œuvre.

Kim Tschang-Yeul a peint des centaines de milliers de gouttes d’eau, toutes pareilles et toutes différentes. Déployant sa mécanique implacable, à la manière d’un illusionniste, avec quelques variations concernant le choix des formats et des supports, l’œuvre est d’une efficacité inouïe. Ces gouttes sont aussi un témoignage de sa recherche intérieure, où chaque goutte, tout en transparence et légèreté, porte en elle le poids de son passé et de ses souffrances. Ces gouttes, dans leur répétition infinie, sont une démonstration éloquente de la rigueur, et du travail précis d’ombre et de lumière de Kim Tschang-Yeul.

Depuis 1971, il confie ne savoir rien faire d’autre. « Voilà, c’est ce que je dois faire », dit-il lors de la conférence de presse organisée pour l’inauguration de son musée en Corée. Ces gouttes n’ont « aucune signification », comme il le précise, tout comme l’infinie répétition de ce motif pendant cinquante ans. Mais si elles n’ont pas de signification explicite, elles sont pourtant le moyen pour l’artiste de « vivre sans peur », de « purifier » son âme des horreurs passées. Pour Kim Tschang-Yeul, cette quête de sérénité passe par l’effacement de ses angoisses, par la création d’un vide nécessaire pour survivre à la guerre et aux blessures du passé.

La vérité sur l’artiste oscille avec la même variété que les gouttes d’eau se sont déployées à travers les années. Résidant notamment à Paris, l’homme, poli, réservé, solitaire, citait le moine Bodhidharma et était un grand amateur de l’œuvre de Lao Tseu, ou de Jean-Paul Sartre. Il était connu pour garder généralement le silence, à l’image d’un sphinx. Mais derrière cette tranquillité apparente, se cache l’obsession de l’horreur et de la souffrance, une obsession qui l’a poursuivie toute sa vie.

Les rares confidences de l’artiste révèlent que ces gouttes ont servi à « effacer les angoisses » d’une vie « inutilement compliquée » et à « vivre sans peur ». Elles sont la métaphore d’un processus de transmutation, où la matière visqueuse et épaisse des fluides corporels, qu’il a explorée dans ses carnets de croquis, devient progressivement une goutte d’eau légère et translucide. Ce processus de transformation de la matière en légèreté reflète la recherche taoïste d’un état naturel de l’homme, fluide et adaptable comme l’eau.

Son œuvre, aux confins du dolorisme et d’une forme de mysticisme, est à la fois magistrale et mystérieuse. La goutte d’eau n’est pas tout à fait le vide, elle en est la forme encore visible, avant de disparaître dans la toile (tâche), puis de ne laisser que la toile vide. La toile vide elle-même, selon lui, incarne ce vide originel que l’on retrouve dans le bouddhisme et le taoïsme : un vide non pas comme néant, mais comme potentiel pour une ouverture à la transformation, à l’immensité de l’invisible.

— Louma Salamé, Directrice de la Fondation Boghossian

Almine Rech Bruxelles heeft het genoegen, 'L'origine du vide', de derde solotentoonstelling van Kim Tschang-
Yeul, van 14 maart tot 12 april 2025 bij de galerij te presenteren.

Het levensverhaal van Kim Tschang-yeul werd gekenmerkt door strijd en ballingschap. Op slechts 15-jarige leeftijd ontvluchtte hij zijn geboortedorp in Noord-Korea. Hij zou zijn familie nooit terugzien; zo verloor hij zijn dierbare opa, de oprichter van de dorpsschool die hem inspireerde tot zijn artistieke roeping, voorgoed uit het oog. Vervolgens werd de kunstenaar gedwongen tegen de communisten te vechten, zag hij zijn vrienden verdwijnen en stief hij bijna aan het front. De burgeroorlog en ballingschap drukten onvermijdelijk hun stempel op de man.

Als erfgenaam van de naoorlogse Koreaanse stromingen heeft Kim Tschang-yeul in vijftig jaar een absoluut uniek en opmerkelijk oeuvre ontwikkeld, geconcentreerd rondom één motief: de waterdruppel. Deze druppels zijn niet gewoonweg de uitdrukking van een Aziatische gevoeligheid, verbonden met de natuur en spirituele filosofieën zoals zen of het taoïsme. Ze belichamen ook een proces van zuivering, van werk om het trauma van de oorlog te transformeren. De waterdruppel is immers geen gewone leegte, maar een nog zichtbare vorm van deze oorspronkelijke leegte, die uiteindelijk verdwijnt in het doek en plaatsmaakt voor een ruimte van stilte en licht.

Hoewel het oeuvre van Kim Tschang-yeul een gevoel van rust oproept, is deze schijnbare sereniteit het resultaat van een langdurig proces van transmutatie. In de eerste jaren van zijn carrière gaven zijn informele werken uitdrukking aan de obsessie van de schilder voor lichaamsmaterialen en -vloeistoffen, motieven die stuk voor stuk gruwelijkheid, geweld en oorlog kristalliseren. Geleidelijk, zoals blijkt uit zowel zijn schetsboeken als zijn meest geslaagde doeken, transformeerde dit viscerale materiaal tot een waterdruppel. Zijn bewondering voor Francis Bacon, meester in het uitbeelden van menselijk vlees en wonden, onderstreept deze dualiteit: terwijl Bacon het geweld van de wereld frontaal blootlegt, absorbeert Kim Tschang-yeul dit geweld en lost hij het op in het motief van de waterdruppel. Dit contrast onthult de volledige dubbelzinnigheid van zijn oeuvre.

Kim Tschang-yeul heeft duizenden waterdruppels geschilderd, allemaal gelijk en allemaal verschillend. Door het toepassen van zijn onverbiddelijke werkwijze, als die van een illusionist, met enkele variaties in de keuze van formaat en ondergrond, is zijn werk ongelooflijk effectief. Deze druppels getuigen ook van zijn innerlijke zoektocht, waarbij elke druppel, transparant en licht, het gewicht van zijn verleden en zijn lijden in zich draagt. In hun oneindige herhaling zijn deze druppels een eloquente demonstratie van de nauwkeurigheid en het precieze schaduw- en lichtwerk van Kim Tschang-yeul.

Sinds 1971 verklaart hij niets anders te kunnen doen. “Dit is wat ik moet doen,” zegt hij tijdens de persconferentie ter gelegenheid van de officiële opening van zijn museum in Korea. Deze druppels hebben ‘geen enkele betekenis’ zoals hij verduidelijkt, net zomin als de oneindige herhaling van dit motief gedurende vijftig jaar. Maar hoewel ze geen expliciete betekenis hebben, zijn ze voor de kunstenaar de manier om ‘te leven zonder angst’ en zijn ziel te ‘zuiveren’ van verschrikkingen uit het verleden. Voor Kim Tschang-yeul betekent deze zoektocht naar rust dat hij zijn angsten uitwist door het scheppen van de leegte die nodig is om de oorlog en de wonden uit het verleden te overleven.

De waarheid over de kunstenaar varieert met dezelfde verscheidenheid als de waterdruppels die door de jaren heen zijn ontstaan. De kunstenaar verbleef voornamelijk in Parijs en was een beleefde, gereserveerde, eenzelvige man die de monnik Bodhidharma citeerde en een groot liefhebber was van het werk van Lao Zi en Jean-Paul Sartre. Het was bekend dat hij over het algemeen zweeg, als een sfinx. Maar achter deze ogenschijnlijke rust ging een obsessie voor verschrikkingen en lijden schuil, een obsessie die hem zijn leven lang achtervolgde.

Uit de zeldzame vertrouwelijke mededelingen van de kunstenaar blijkt dat deze druppels dienden om de angsten van een ‘onnodig gecompliceerd’ leven uit te wissen en om ‘zonder angst te leven’. Ze zijn de metafoor van een proces van transmutatie, waarin de stroperige en dikke materie van lichaamsvloeistoffen, die hij in zijn schetsboeken onderzocht, geleidelijk veranderden in een lichte en doorschijnende waterdruppel. Dit proces van transformatie, van materie in lichtheid, weerspiegelt de taoïstische zoektocht naar een natuurlijke staat van de mens, vloeibaar en aanpasbaar als water.

Zijn oeuvre, op de grens van dolorisme en een vorm van mystiek, is magistraal en mysterieus tegelijk. De waterdruppel is niet precies hetzelfde als de leegte, maar is de nog zichtbare vorm ervan, en verdwijnt daarna in het doek (vlek) waarna slechts het lege doek achterblijft. Dat lege doek zelf belichaamt volgens de kunstenaar de oorspronkelijke leegte die we in het boeddhisme en het taoïsme vinden: een leegte die niet gelijkstaat aan helemaal niets, maar een opening is, een kans voor transformatie, voor de onmetelijkheid van het onzichtbare.

— Louma Salamé, Directeur van de Boghossian Stichting